Endokrin Cerrahi

Endokrin Cerrahi hakkında bilmeniz gerekenler

Endokrin Cerrahi

Endokrin sistem, vücudumuzdaki hormonları üreten ve salgılayan bezlerden oluşur. Bu bezler, metabolizma, büyüme, üreme ve ruh hali gibi pek çok önemli vücut fonksiyonunu düzenler. Endokrin cerrahi, bu hormon üreten bezlerde (tiroid, paratiroid, adrenal ve endokrin pankreas) ortaya çıkan hastalıkların cerrahi yöntemlerle tedavi edildiği genel cerrahinin özel bir alanıdır. Selman Emiroğlu, endokrin sistem hastalıklarının tanı ve tedavisinde güncel bilimsel yaklaşımları ve ileri cerrahi teknikleri titizlikle uygulamaktadır.

Endokrin Sistem ve Cerrahi Alanına Giren Başlıca Hastalıklar

Endokrin cerrahinin ilgi alanına giren başlıca hastalıklar şunlardır:

Tiroid Bezi Hastalıkları:
  • Guatr: Tiroid bezinin anormal büyümesidir. Nodüllü veya diffüz (yaygın) olabilir. Bazen bası semptomlarına veya hipertiroidizme neden olabilir.
  • Tiroid Nodülleri: Tiroid bezi içinde oluşan yumrulardır. Çoğu iyi huylu olsa da, kanser riski taşıyan nodüllerin değerlendirilmesi ve gerekirse çıkarılması önemlidir.
  • Tiroid Kanseri: Tiroid bezinden kaynaklanan kötü huylu tümörlerdir. Papiller, foliküler, medüller ve anaplastik gibi farklı tipleri bulunur ve tedavi yaklaşımları farklılık gösterir.
  • Hipertiroidizm (Zehirli Guatr): Tiroid bezinin aşırı hormon üretmesi durumudur. Graves hastalığı, toksik multinodüler guatr ve toksik adenom gibi nedenleri olabilir. İlaç tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi veya cerrahi ile tedavi edilebilir.
Paratiroid Bezi Hastalıkları:
  • Hiperparatiroidizm: Paratiroid bezlerinin aşırı paratiroid hormonu (PTH) üretmesi durumudur. Genellikle paratiroid adenomu (iyi huylu tümör) nedeniyledir ve kanda kalsiyum yüksekliğine yol açarak kemik erimesi, böbrek taşı gibi sorunlara neden olabilir.
  • Paratiroid Kanseri: Nadir görülen kötü huylu bir tümördür.
Adrenal Bez Hastalıkları:
  • Adrenal Kitleler (Adrenal İnsidentaloma): Görüntüleme yöntemleri sırasında tesadüfen saptanan adrenal bez tümörleridir. Hormon salgılayıp salgılamadıkları ve kanser riski taşıyıp taşımadıkları değerlendirilmelidir.
  • Feokromasitoma: Adrenal medulladan kaynaklanan ve aşırı adrenalin ve noradrenalin salgılayan tümördür. Yüksek tansiyon atakları, baş ağrısı, terleme ve çarpıntı gibi belirtilere neden olabilir.
  • Aldosteronoma (Conn Sendromu): Adrenal korteksten aşırı aldosteron salgılanmasına neden olan tümördür. Yüksek tansiyon ve düşük potasyum seviyelerine yol açabilir.
  • Cushing Sendromu: Adrenal korteksten aşırı kortizol salgılanması durumudur. Adrenal tümörler, hipofiz tümörleri veya uzun süreli steroid kullanımı neden olabilir. Adrenal kaynaklı Cushing sendromunda cerrahi tedavi gerekebilir.
  • Adrenal Kanseri: Nadir görülen kötü huylu bir tümördür.
Endokrin Pankreas Hastalıkları:
  • İnsülinoma: Pankreasın insülin üreten beta hücrelerinden kaynaklanan tümördür. Kan şekerinde düşmelere (hipoglisemi) neden olabilir.
  • Gastrinoma (Zollinger-Ellison Sendromu): Pankreas veya duodenumda gastrin hormonu salgılayan tümördür. Mide asidi üretimini artırarak mide ülserlerine ve diğer sindirim sorunlarına yol açabilir.
  • VIPoma: Vazoaktif intestinal peptid (VIP) salgılayan tümördür. Şiddetli ishal, sıvı kaybı ve elektrolit dengesizliğine neden olabilir.
  • Glukagonoma: Glukagon hormonu salgılayan tümördür. Hiperglisemi (yüksek kan şekeri), kilo kaybı ve cilt döküntüsü gibi belirtilere neden olabilir.
  • Nöroendokrin Tümörler (NET): Pankreas ve diğer endokrin organlardan kaynaklanabilen, hormon salgılayabilen veya salgılamayan tümörlerdir.

Endokrin Hastalıkların Tanısı Nasıl Konulur?

Endokrin hastalıkların tanısı genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve aşağıdaki yöntemleri içerebilir:

  • Detaylı Anamnez ve Fiziksel Muayene: Hastanın öyküsü ve fiziksel bulguları tanının ilk aşamasını oluşturur.
  • Kan ve İdrar Testleri: Hormon seviyelerinin ölçülmesi, elektrolit dengesinin değerlendirilmesi ve diğer metabolik parametrelerin incelenmesi önemlidir.
  • Görüntüleme Yöntemleri:
    • Ultrasonografi: Tiroid ve paratiroid bezlerinin görüntülenmesinde ilk basamak yöntemidir. Nodüllerin yapısı ve boyutu hakkında bilgi verir.
    • Tiroid Sintigrafisi: Tiroid bezinin fonksiyonunu değerlendirmek için radyoaktif madde kullanılarak yapılan bir görüntüleme yöntemidir.
    • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Adrenal bezler, pankreas ve büyük guatrların değerlendirilmesinde kullanılır.
    • Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Özellikle adrenal kitlelerin, pankreas tümörlerinin ve boyundaki kompleks yapıların detaylı görüntülenmesinde faydalıdır.
    • PET/BT: Bazı endokrin kanserlerinin yayılımını değerlendirmede kullanılır.
    • MIBI Sintigrafisi: Hiperparatiroidizmde anormal paratiroid bezlerini saptamada kullanılan özel bir sintigrafi yöntemidir.
  • İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB): Tiroid nodüllerinden hücre örneği alınarak mikroskop altında incelenmesi (sitolojik inceleme) kanser riskini değerlendirmede altın standarttır.
  • Biyopsi: Ameliyat sırasında veya diğer yöntemlerle alınan doku örneklerinin patolojik incelemesi kesin tanıyı koymak için gereklidir.
  • Genetik Testler: Bazı endokrin kanserlerinde (örneğin medüller tiroid kanseri, feokromasitoma) genetik yatkınlığı belirlemek için yapılabilir.

Endokrin Cerrahi Tedavi Yaklaşımları

Endokrin cerrahide uygulanan başlıca cerrahi yöntemler şunlardır:

Tiroid Cerrahisi:
    • Total Tiroidektomi: Tiroid bezinin tamamının çıkarılmasıdır. Tiroid kanseri, multinodüler guatr ve bazı hipertiroidizm vakalarında uygulanır.
    • Hemitiroidektomi (Lobektomi): Tiroid bezinin bir yarısının çıkarılmasıdır. İyi huylu tek nodüller veya düşük riskli tiroid kanserlerinde tercih edilebilir.
    • Lenf Nodu Diseksiyonu: Tiroid kanseri boyuna yayılmışsa, etkilenen lenf nodlarının çıkarılması gerekebilir.
Paratiroid Cerrahisi:
    • Paratiroidektomi: Anormal çalışan (genellikle adenomlu) paratiroid bezinin çıkarılmasıdır. Minimal invaziv teknikler (küçük kesi ile yapılan) sıklıkla tercih edilir.
    • Dört Bez Eksplorasyonu: Birden fazla bezin etkilendiği durumlarda tüm paratiroid bezlerinin değerlendirilmesi ve anormal olanların çıkarılması gerekebilir.
Adrenal Cerrahi:
    • Adrenalektomi: Adrenal bezin tamamının veya bir kısmının çıkarılmasıdır. Laparoskopik (kapalı) yöntemler sıklıkla tercih edilir. Hormon salgılayan tümörler veya kanser durumlarında uygulanır.
Pankreas Cerrahisi (Endokrin Tümörler İçin):
    • Enükleasyon: Küçük ve iyi sınırlı endokrin pankreas tümörlerinin sadece çıkarılmasıdır.
    • Distal Pankreatektomi: Pankreasın kuyruk kısmının ve bazen dalağın çıkarılmasıdır.
    • Whipple Ameliyatı (Pankreatikoduodenektomi): Pankreas başı, onikiparmak bağırsağı, safra kanalı ve mide bir kısmının çıkarıldığı kompleks bir ameliyattır. Pankreas başındaki tümörlerde uygulanabilir.
    • Merkezi Pankreatektomi: Pankreasın orta kısmının çıkarılmasıdır.

Endokrin cerrahide, sinirlerin (özellikle ses tellerini kontrol eden rekürren laringeal sinir ve paratiroid bezlerinin kan damarları) korunması büyük önem taşır. Ameliyat sırasında sinir monitörizasyonu gibi ileri teknikler bu riskleri en aza indirmeye yardımcı olabilir. Laparoskopik ve minimal invaziv cerrahi yaklaşımlar, daha küçük kesiler, daha az ağrı ve daha hızlı iyileşme imkânı sunar.

Sık Sorulan Sorular

1. Tiroid ameliyatı sonrası ses kısıklığı olur mu?

Deneyimli cerrahlar tarafından yapıldığında bu risk oldukça düşüktür. Geçici ses kısıklığı gelişirse genellikle birkaç hafta içinde düzelir.

2. Paratiroid ameliyatı sonrası kalsiyum takviyesi gerekir mi?

Geçici hipokalsemi gelişebilir, bu durumda kalsiyum ve D vitamini desteği verilir.

3. Adrenal bez alındıktan sonra hormon tedavisi gerekir mi?

Tek taraflı adrenalektomide genellikle gerekmez, ancak iki taraflı ameliyatlarda steroid replasmanı gerekebilir.

4. Robotik cerrahi avantajları nelerdir?

Daha küçük kesiler, daha az ağrı ve daha hızlı iyileşme sağlar.